Անցնող շաբաթվա կարևոր եկեղեցական լուրերը՝ մեկ տողով. 01.07-07.07.2019

Ներկայացնում ենք անցնող շաբաթվա կարևոր եկեղեցական լուրերը՝ մեկ տողով:

1. Կարգալույծ է հռչակվել Տ. Համբարձում աբեղա Արաբյանը:
2. Հուլիսի 3-ին տեղի ունեցավ Գևորգյան հոգևոր ճեմարանի 2018-2019 ուս. տարվա
   փակման արարողությունը: Այս տարի ճեմարանն ավարտեց 16 սան:
3. Հուլիսի 4-ին Կոստանդնուպոլսի Հայոց պատրիարքության Եկեղեցականաց համագումարը դռնփակ տեղապահ ընտրեց Տ. Սահակ եպս. Մաշալյանին:
4. Հուլիսի 4-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում մեկնարկեց «Դեպի Սուրբ Էջմիածին, դեպի Սրբազան Արցախ» համահայկական երիտասարդական ուխտագնացությունը` կազմակերպված Հայ Եկեղեցու Համաշխարհային Երիտասարդական Միավորման (ՀԵՀԵՄ) կողմից:
5. Հուլիսի 6-ին Հայ եկեղեցին տոնախմբեց Ս. Գրիգոր Լուսավորչի նշխարների գյուտի տոնը:
6. Երևանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ մայր եկեղեցում, ձեռամբ Արմավիրի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Սիոն արքեպիսկոպոս Ադամյանի, տեղի ունեցավ տասներկու սարկավագների քահանայական ձեռնադրության արարողություն:

Անցնող շաբաթվա կարևոր եկեղեցական լուրերը՝ մեկ տողով.17.06-23.06.2019

Ներկայացնում ենք անցնող շաբաթվա կարևոր եկեղեցական լուրերը՝ մեկ տողով:

1. Հունիսի 17-22-ը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում անցկացվեց միաբանական համագումարը:

2. Հունիսի 18-ին իր դիմումի համաձայն Վիրահայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Վազգեն եպիսկոպոս Միրզախանյանն ազատվեց թեմի առաջնորդի պաշտոնից, իսկ թեմի առաջնորդական տեղապահ նշանակվեց Տ. Կիրակոս վարդապետ Դավթյանը, որն ազատվեց Գեղարքունյանց թեմի Առաջնորդական տեղապահի պաշտոնից:

Ռուս ուղղափառ եկեղեցին չի մասնակցի Կրետեում գումարվելիք Համաուղղափառյան ժողովին

Ռուս ուղղափառ եկեղեցին չի մասնակցի Կրետեում հունիսի 16-27-ը գումարվելիք ժողովին և կդիմի Կոստանդնուպոլսի տիեզերական պատրիարքին՝ ժողովի հրավիրումը տեղափոխելու առաջարկով: Այս մասին որոշումն ընդունվել է Ռուս եկեղեցու Սրբազան Սինոդի այսօրվա՝ հունիսի 13-ի նիստում:

Սրբազան Սինոդի արտահերթ նիստի արդյունքների մասին հայտնել է  Ռուս ուղղափառ եկեղեցու Միջեկեղեցական կապերի բաժնի ղեկավար, Վոլոկոլամսկի մետոպոլիտ Հիլարոնը (Ալֆեև): Նա նշել է, որ Ռուս եկեղեցին չի կարող մասնակցել Համաուղղափառյան ժողովին մյուս ուղղաափառ եկեղեցիների

Սերբ ուղղափառ եկեղեցին առաջարկել է հետաձգել Համաուղղափառյան ժողովը

Սերբ ուղղափառ եկեղեցու պատրիարք Իրինեոսը             © ИТАР-ТАСС/Միխայիլ Մետցել

Սերբ ուղղափառ եկեղեցու պատրիարք Իրինեոսը Կոստանդնուպոսլի Բարդուղիմեոս պատրիարքին հղած նամակում հայտարարել է, որ Սերբ ուղղափառ եկեղեցին դժվարություններ է տեսնում հունիսի 2-րդ կեսին սպասվող Համաուղղափառյան ժողովին իր մասնակցության հետ կապված և առաջարկել որոշ ժամանակով հետաձգել այն՝ մինչև տարաձայնությունների հարթումը. լուրը հաղորդել է ռուսական ТАСС գործակալությունը:

Այդպիսով, Սերբ ուղղափառ եկեղեցին դարձել է ուղղափառ (օրթոդոքս) եկեղեցիների շարքում 3-րդը, որը նման դիրքորոշում է հայտնել Կրետեում հունիսի 16-27-ին գումարվելիք

Հռոմի պապը և Համայն Ռուսիո պատրիարքը կհանդիպեն

Օրերս հայտնի դարձավ, որ փետրվարի 12-ին «Ազատության կղզում»՝ Կուբայում, կկայանա Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի և Համայն Ռուսիո ու Մոսկվայի Կիրիլ պատրիարքի հանդիպումը:

Այն արդեն անվանում են աննախադեպ, պատմական և այլ ածականներով՝ հարաբերությունների ջերմացում կանխատեսելով ուղղափառների և կաթոլիկների միջև: Մասնավորապես, հայր Հովհաննես Գուայտան (նախկինում՝ Ջիովաննի Գուայտա) վստահ է, որ սպասվող հանդիպումը վկայում է այն մասին, որ կաթոլիկների ու ուղղափառների միջև հարաբերությունները արագորեն բարելավվում են, հատկապես վերջին տարվա ընթացքում «մի կողմից այն ամենի պատճառով, ինչ տեղի է ունենում համաշխարհային մակարդակում՝ ագրեսիվորեն տրամադրված իսլամը, ահաբեկչության դրսևորումները: Իհարկե, քրիստոնյաները պիտի համախմբված լինեն», – ասել է նա: Կաթոլիկների և ուղղափառների «կամա-ակամա» այս մտերմացումն, ըստ նրա, ակնհայտ է և պայմանավորված է նաև բողոքականների ծայրահեղ ազատականության (լիբերալիզմի) պատճառով:

Ռուս ուղղափառ եկեղեցու ներկայացուցիչները նշում են, որ սպասվող հանդիպումը կապված չէ սպասվող Համաուղղափառյան ժողովի գումարման հետ (ժողովը կգումարվի Կրետեում, 2016 թ. հունիսի 16-27-ին):

Հետաքրքրական է, որ հանդիպումը տեղի է ունենալու Հավանայի օդանավակայանում և տևելու է 2 ժամ: Այս առթիվ Կուբայի արտգործնախարարությունից հայտնել են՝ Կուբան հպարտ է, որ հենց այնտեղ են հանդիպելու Կաթոլիկ և Ռուս ուղղափառ եկեղեցիների առաջնորդները և կապահովի բոլոր պայմաններն այդ պատմական հանդիպման հրավիրման համար:

Իսկ այսօր Վոլոկոլամսկի մետոպոլիտ, Ռուս ուղղափառ եկեղեցու Միջեկեղեցական կապերի բաժնի ղեկավար Հիլարոնը (Ալֆեև) հայտնել է, որ իր տեղեկություններով արարողակարգում որևէ համատեղ աղոթք երկու հոգևոր առաջնորդների մասնակցությամբ նախատեսված չէ: «Հանդիպումը տեղի է ունենալու օդանավակայանում, այսինքն՝ մշակութային կամ սակրալ տարածքից դուրս, և այն բաղկացած է լինելու զրույցից ու հայտարարագրի ստորագրումից», –  ասել է նա: Հիլարիոն սրբազանը նաև ընդգծել է, որ պապն ու պատրիարքը, ամենայն հավանականությամբ, կքննարկեն միջազգային ահաբեկչության հարցը և մի շարք այլ հարցեր: Նա չի բացառել, որ առաջնորդները կխոսեն ժամանակակից աշխարհում քրիստոնեության տեղի և դերի մասին:

Աղբյուրը և նկարները՝ http://www.pravmir.ru կայքից:

Կարդացե՛ք նաև Պատմական այց Երուսաղեմ՝ 35-ամյա ընդմիջումից հետո

Պատմական այց Երուսաղեմ՝ 35-ամյա ընդմիջումից հետո

Այս շաբաթ Երուսաղեմ այցելեց Ղպտի եկեղեցու առաջնորդ, Ալեքսանդրիայի պապ Թավադրոս (Թեոդորոս) II-ը: 35 տարվա մեջ առաջին անգամ իրականացված այցի պատճառը մասնակցությունն էր Երուսաղեմի և Մերձավոր Արևելքի Ղպտի ուղղափառ եկեղեցու արքեպիսկոսպոս Աբնա Աբրահամի թաղման արարողությանը, ով մահացել էր չորեքշաբթի՝ նոյեմբերի 25-ին:

Այցը պատմական էր այն պատճառով, որ Ղպտի եկեղեցու Սուրբ Սինոդը Շենուդա III պատրիարքի օրոք՝ 1980 թ. մարտի 26-ին, արգելել էր այցելությունները Երուսաղեմ (Քեմպ Դեյվիդում եգիպտա-իսրայելական հարաբերությունների կարգավորումից հետո): Այդ ժամանակվանից ղպտիներին արգելված է ուխտագնացությունը Երուսաղեմ (թեև շատ ղպտիներ այցելում են, հատկապես՝ Սուրբ Հարության տոնին), մինչև Պաղեստինի հարցի լուծումը:

Ղպտի եկեղեցու խոսնակ Պոլ (Պողոս) Հալիմը բացատրել է, որ Թավադրոս II պատրիարքը ներկա է եղել թաղմանը (և ոչ ավելին), քանի որ Երուսաղեմի արքեպիսկոպոսը Ղպտի եկեղեցու երկրորդ դեմքն է պատրիարքից հետո Եպիսկոպոսների Սուրբ Սինոդում՝ Ղպտի եկեղեցու բարձրագույն կանոնական հեղինակությունն ունեցող մարմնում: Նա միաժամանակ նշել է, որ Ղպտի եկեղեցու դիրքորոշումը անփոփոխ է մնացել: Խոսնակն ավելացրել է, որ Աբրահամ եպիսկոպոսն իր կտակում ցանկացել էր թաղվել Երուսաղեմում (մինչդեռ նրա նախորդի մարմինը վերադարձվել էր Եգիպտոս): Իսկ Թավադրոս II պատրիարքն իր այցը համարել է զուտ «մարդկային պարտականություն»:

Հիշեցնենք, որ ղպտիները կազմում են Եգիպոսի բնակչության մոտ 10 %-ը:

Աղբյուրը՝ https://www.middleeastmonitor.com/news/africa/22488-head-of-egyptian-copts-to-visit-jerusalem-for-first-time-in-35-years

Կարդացե՛ք նաև Ի՞նչն է նոր Ֆրանցիսկոս պապի մեջ (2013 թ.)

 

Սուրբ Գրիգոր Նարեկացին Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսի կողմից Եկեղեցու Ուսուցիչ է հռչակվել

2015-02-23 Վատիկանի ռադիո (http://www.news.va/en/news/pope-francis-declares-armenian-saint-doctor-of-the)

Ֆրանցիսկոս պապը հայազգի սուրբ՝ վանական և բանաստեղծ Գրիգոր Նարեկացուն հայտարարել է Տիեզերական Եկեղեցու Ուսուցիչ (Դոկտոր): Շաբաթ օրը  հանդիպելով  Սրբերի (սրբադասման) հարցերով զբաղվող կոնգրեգացիայի (հանձնաժողովի) ղեկավար կարդինալ Անջելո Ամատոյին՝ պապը հաստատել է կոնգրեգացիայի լիագումար նիստում առաջ քաշված առաջարկը՝ 10-րդ դ. հայ սրբին Տիեզերական Եկեղեցու Ուսուցչի (Դոկտորի) կոչում շնորհելու մասին:

Այնուհետև Վատիկանի ռադիոյի կայքում ներկայացված է Սուրբ Գրիգոր Նարեկացու կենսագրությունը, որին կարող եք ծանոթանալ ստորև.

Ս. Գրիգոր Նարեկացի

[940-ական թթ. 2-րդ կես, հավանաբար գյուղ Նարեկ (Ռշտունյաց գավառ) – 1003], բանաստեղծ, փիլիսոփա, երաժիշտ, մանկավարժ: Խոսրով Անձևացու որդին: Դաստիարակվել ու կրթություն է ստացել Նարեկավանքի դպրոցում, Անանիա Նարեկացու հսկողությամբ, որ մոր հորեղբայրն էր: Գրիգոր Նարեկացու գործունեությունը կապվում է նույն վանքի հետ, որտեղ վարդապետ է եղել մինչև իր կյանքի վերջը: Մենաստանի տարածքում նրա հիշատակին կանգնեցվել է մատուռ, որի մեջ ամփոփվել է նրա աճյունը:

Նարեկացուց մեզ է հասել «Մեկնութիւն երգոց երգւոյն Սողոմոնի» երկը (գրված 977-ին), «Ապարանից Ա. Խաչի պատմությունը» (980-ական թթ.), մի քանի ներբողներ, շուրջ 36 բանաստեղծություն, «Մատեան ողբերգութեան» (1001-1003) պոեմը և դավանաբան, մի թուղթ, որն ուղղված է Մոկաց Կճավա վանքի վանահորը և արժեքավոր աղբյուր է Թոնդրակյան շարժման մասին: Նրան է վերագրվում նաև Հոբի գրքի մի հատվածի մեկնությունը («Ո՞վ է դա…», անտիպ):

Գրիգոր Նարեկացու տաղերում («Մեղեդի ծննդեան», «Տաղ վարդավառի», «Տաղ քաղցրիկ», «Տաղ ազնիւ») աշխարհիկ ընկալմամբ պատկերել է իրական կնոջ գեղեցկությունը, երկրային հմայքները, փառաբանել բնությունը:

Նարեկացու բանաստեղծ, հանճարն ամենակատարյալ արտահայտությունն է գտել «Մատեան ողբերգության» քնարական-փիլիսոփայական պոեմում, որը հայտնի է «Նարեկ» անունով: Մեծածավալ երկը (95 գլուխ, ավելի քան 10000 տող) չունի պատմող, սյուժեի տարրեր, բայց ունի սկիզբ և ավարտ, ներքին զարգացման կուռ միասնություն ու ամբողջականություն: Գործողությունը զարգանում է կյանքի ու մահվան, անկման ու փրկության, հուսալքության և ինքնահուսադրման իրարամերժ գաղափարների ու ապրումների բախումով: Բախման կենտրոնում բանաստեղծն է,որը սեփական մեղքերը քավելով և ինքնակատարելագործման ճանապարհով ձգտում է հասնել ու միանալ աստվածային էությանը: Պոեմում Նարեկացին չի ձգտում ո՛չ բանականությամբ, ոչ զգացողությամբ և ո՛չ էլ կրոնական դավանաբանության հեղինակությամբ ապացուցել Աստծու գոյությունը, ճանաչել նրա էությունը: Նրա համար Աստված անառարկելի ճշմարտություն է, և նա չի պահանջում ոչ մի ապացույց:

Գրիգոր Նարեկացին խոսում է մարդ անհատի մասին և խորությամբ պատկերում նրա ներաշխարհը: Անհատն իր ամեն կարգի մարդկային մեղքերի «մեղավոր աշխարհով» հույս ունի և հավատում է Աստծուց սպասվող փրկությանը:

Պոեմը հորինված է յամբ-անապեստյան ազատ տաղաչափությամբ և հանգի մասնակի օգտագործումով:

Ինչպես «Մատեան ողբերգութեան» պոեմում, այնպես էլ տաղերում Նարեկացին օգտվել է հայ բանահյուսությունից, բանահյուսական տաղաչափական ձևերից ու ընդհանրապես ժողովրդական խոսքի տարրերից, իսկ բազմազան նմանաձայնությունների (բաղաձայնույթ, առձայնույթ) միջոցով հասել է երաժշտականության: Նարեկացու գեղարվեստական մտածողությունը բնութագրվում է որպես բանական-զգացմունքային և իր մեջ միավորում է ծավալայնությունն ու արտահայտչական ոճը: Այդ մտածողությունն իր ազդեցությունն է թողել հետագա շրջանի, հատկապես XII-XIII դդ. (Ներսես Շնորհալի, Ֆրիկ, Կոստանդին Երզնկացի), ինչպես և XX դարի 1-ին կեսի (Մ. Մեծարենց, Սիամանթո, Ե. Չարենց) հայ բանաստեղծության վրա:

Նարեկացու բարդ և հակասական աշխարհայացքի հիմքում Աստծու՝ որպես բարձրագույն սուբստանցի մասին քրիստոնեական ուսմունքն է: Մարդկության պատմությունը նա պատկերել է ըստ Աստվածաշնչի՝ աշխարհի արարումից մինչև վերջին դատաստանը: Նրա խորհրդապաշտությունը սերտորեն միահյուսված է նորպլատոնականության հետ. տեսանելին իմաստավորվում է անտեսանելիով և՝ ընդհակառակը:

Գրիգոր Նարեկացին, որպես երաժիշտ, նոր շունչ ու կյանք է հաղորդել հայմիջնադարյան մասնագիտացված երգարվեստին: Հատկապես իր տաղերի երաժշտական բաղադրիչներում հաղթահարված են շարականների հին ութձայնի դրությանը՝ կապված եղանակների կազմության՝ տվյալ պատմաշրջանի համար արդեն քարացած ձևերը: Ընդհանրապես նախատեսված չլինելով պարտադիր-կիրառական նպատակների համար՝ տաղերն ազատ են մնացել եկեղեցական

կանոնական մտածողությունից ու ավելի անկաշկանդ (քան, օրինակ՝ շարականները) հարստացել են ժողովրդական-գուսանական արվեստից եկող կենսունակ տարրերով:

Գրականության ցանկ

«Ով ով է: Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2007:

Գրիգոր Նարեկացի, Մատյան ողբերգության, «Սովետական գրող», Երևան, 1979թ.:

Սարգսյան Մ., Գրիգոր Նարեկացի, <<Արևիկ>> հրատ., Երևան, 1989:

Երկ. Գիրք աղօթից սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյ արարեալ, ԿՊ, 1700: 

Սրբոյ հորն մերոյ Գրիգորի Նարեկայ վանից վանականի մատենագրութիւնք, Վնտ., 1840: 

Մատյան ողբերգության (գրաբարից թրգմ՝ Վ. Գևորգյան), Ե., 1970: 

Տաղեր և գանձեր (աշխատասիր.՝ Ա. Քյոշկերյանի), Ե., 1981:

Աղբյուրը՝ http://www.armenianlanguage.am

Կարդացե՛ք նաև Բարի առավոտ – Մայստեր Էկհարտ 

Մոսկվայի ու համայն Ռուսիայի պատրիարք Կիրիլի և Ղպտի ուղղափառ եկեղեցու պատրիարք Թեոդորոս II-ի հանդիպումը

2014 թ. հոկտեմբերի 29-ին տեղի ունեցավ Մոսկվայի ու համայն Ռուսիայի պատրիարք Կիրիլի և Ղպտի ուղղափառ եկեղեցու պատրիարք Թեոդորոս II-ի հանդիպումը։

Կիրիլ պատրիքարքը, ողջունելով Ղպտի եկեղեցու պատրիարքին՝ նշեց, որ այդ այցի հետ է կապում նոր էջի բացումը երկու եկեղեցիների հարաբերությունների պատմության մեջ։ Նա նկատեց, որ երկու եկեղեցիների միջև երկխոսությունը հատկապես ակտիվացել էր 1985-1995 թթ. աստվածաբանական երկխոսության ընթացքում, ինչը հնարավորություն տվեց ավելի լավ հասկանալ եկեղեցիների դիրքորոշումները քրիստոսաբանական հարցերում։

2005 թ. առաջարկվել էր վերսկսել երկխոսությունը, բայց այս 9 տարիներ ընթացքում ցավոք ոչինչ չի արվել՝ առաջին հերթին Մերձավոր Արևելքում տիրող ծանր վիճակի պատճառով։

Հանիպման ընթացքում հատուկ ուշադրություն դարձվեց Մերձավոր Արևելքում տիրող իրավիճակին։

Կիրիլ պատրիարքն ասաց.«2011-2013 թթ. Ձեր եկեղեցին ծանրագույն իրավիճակում հայտնվեց, երբ բացահայտ հալածանք սկսվեց նրա դեմ. քանդվում էին եկեղեցիներ, սպանություններ էին կատարվում։ Այդ ամենը հանգեցրեց նրան, որ մատ 200.000 ղպտի լքեցին Եգիպտոսը»։

Նա հույս հայտնեց, որ Եգիպտոսի ղեկավարության փոփոխությունը դրական դեր կունենա այդ հարցում։

Ղպտի եկեղեցու պատրիարքը, ողջունելով Կիրիլ պատրիարքին, հույս հայտնեց, որ այդ հանդիպումը կամրապնդի երկկողմ հարաբերությունները եկեղեցիների միջև։ Նա ասաց, որ շատ վաղուց էր երազում այցելել Ռուսաստան, շատ էր կարդացել այդ երկրի, ուղղափառ աստվածաբանության և վանքերի մասին, և ահա իր երազանքը կատարվեց։

Խոսելով Ղպտի եկեղեցու պատմության և ժամանակակից վիճակի մասին՝ պատրիարքն ընդգծեց, որ 14 դարից ավելի իրենք խաղաղության և համերաշխության մեջ են ապրում եղբայր մուսուլմանների հետ և փորձում փոխանցել Աստծո սերը բոլորին։

Սակայն բոլորովին վերջերս Ղպտի եկեղեցին շատ ծանր շրջան ապրեց. մարդիկ էին տառապում, վանքեր էին քանդվում, Եգիտպոսի պատմության մեջ առաջին անգամ հարձակում էր կատարվել Կահիրեի պատրիարքական վանքի վրա։

Ղպտի պատրիարքն իր երախտագիտությունը հայտնեց Կիրիլ պատրիարքին՝ Մերձավոր Արևելքում քրիստոնյաներին ցուցաբերած օգնության համար՝ շեշտելով, որ իրենք աղոթում են Սիրիայում և Իրաքում, ինչպես նաև տարածաշրջանի մյուս երկրներում ապրող եղբայրների համար։

Թեոդորոս 2-րդ հիշեց նաև երջանկահիշատակ Շենուդա 3-րդ պատրիարքի՝ 26 տարի առաջ կատարած այցը Ռուսաստան, երբ տոնվում էր Ռուսիայի քրիստոնեացման 1000-ամյակը։

Ղպտի պատրիարքն առանձնացրեց խաղաղարար, մշակութային և կրթական ոլորտները՝ իբրև հեռանկարային երկու եկեղեցիների միջև համագործակցության շրջանակում։

Երկու կողմից էլ կարևորվեց աստվածաբանական երկխոսության շարունակությունը։

Հանդիպման ավարտին պատվիրակությունների անդամները փոխանակվեցին հուշանվերներով։

Աղբյուրը

ԵՐԲ ՏԳԻՏՈՒԹԻՒՆԸ ԹԱԳԱՒՈՐՈՒՄ Է, ԻՍԿ ԼԿՏԻՈՒԹԻՒՆԸ՝ ՆՐԱՆ ՍՊԱՍԱՐԿՈՒՄ – Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանեան

Անկեղծօրէն չէի ցանկանայ այս գրութեան կեանքի կոչուելը եւ նոյնիսկ դժկամութեամբ եմ այն շարադրում մշտապէս նկատի ունենալով, որ մարտնչող տգիտութեան ու լկտիութեան դիմաց ո՛չ բանականութինը, ո՛չ բացատրութեան տքնութիւնը եւ ո՛չ էլ տրամաբանական երկխօսութիւնն ու զրոյցը որեւէ արժեք կամ նշանակութիւն ունեն: Խօսակցութեան այս ժանրն էլ չեմ նախընտրում, իսկ սկզբունքօրէն հաւատում եմ գործի անսուտ խօսքին: Պարզապէս, հաւանաբար մի վերջին անգամ կը փորձեմ անդրադառնալ Կարապետեան Սամուէլի կողմից 20.08.2013. “ԳԱԼԱ” TV-ին տրուած հերթական հայհոյախառն եւ իրեն իսկ որպէս գիտնականի պատիւ չը բերող արտայայտութիւններին Հայ Եկեղեցու, նրա Գահակալի եւ ընդհանրապէս եկեղեցականի հանդէպ եւ ընդ որում ոչ միայն ներկայի՝ այլեւ անցեալի:
Իմ առաջին անմիջական արձանգանքը պարզապէս ամօթի եւ արգահատանքի զգացումն էր նշուած հարցազրոյցի նկատմամբ: Թող սխալ չը հասկացուի՝ իւրաքանչիւր անձ անկախ իր հասարակական կարգավիճակից եւ հնարաւորութիւններից, անկախ հաւատքի, դաւանանքի ըմբռնումներից եւ մերժումից իրաւունք ունի ազատ արտայայտուելու՝ նոյնիսկ ամենածանր կերպով՝ ըստ իր ըմբռնումների, հոգեբանական գոյավիճակի եւ որեւէ հարցի նկատմամբ ունեցած իր պատկերացումների եւ հաւատամքի, որն էլ բնականօրէն բնութագրում է տուեալ անձի որակն ու նկարագիրը: Թող նաեւ տպաւորութիւն չը ստեղծուի թէ մերժում եմ որեւէ կառուցողական քննադատութիւն, քա՛ւ լիցի: Այսինքն՝ ընդունելով յանդերձ որեւէ օգտաշատ քննադատութիւն, մերժում եմ հայհոյանքն ու հարակից մեղքերը: Եւ ոչ էլ “սեփական շահերը” պաշտպանող “պաշտօնեայի” նեղսրտուածութեան պատճառով եմ անդրադառնում վերոնշեալ հարցազրոյցին, որն ինքնին արժեք չունի, այլ պարզապէս այդ ինքնահայհոյիչ խօսքը իր մէջ պարունակում է որոշակի տարրեր, որոնք տարբեր ուղղութիւններով կարծես ներդրւում են մեր հասարակութեան մէջ փորձելով նոր չափանիշ եւ մտածողութիւն ձեւաւորել Հայ Եկեղեցու այսօրուայ առաքելութեան եւ պատմական դերակատարութեան վերաբերեալ: Ցաւալիօրէն, այս վտանգաւոր գործընթացին լծուել են զանազան տիպի ու տեսակի մարդիկ մտաւորական, գիտնական եւ քաղաքական գործիչ կոչուածներից մինչեւ անհասկանալի եւ անորոշ ինքնութիւն ունեցող անձինք: Այս “մարտիկներից” են նոյնիսկ նրանք, որոնց համար այդ ժառանգութիւնն ու այն ստեղծողների կեանքն ու գործը “հացի փեշակ” է: Ես խորապէս հարգում եմ Կարապետեան Սամուէլի ազատ խօսքի իրաւունքը, սակայն հրաժարւում եմ այն գիտութիւնից ու մտաւորական տեսակից, որի մարմնաւորողն ինքն է: Այսու, ներքոբերեալ “մարգարիտները” Կարապետեան Սամուէլի մտքերն են եւ բնականաբար, ամբողջական ընկալումը Հայ Եկեղեցու մասին, որոնց հասկանալիօրէն, ի վիճակի չեմ նոյն փողոցային լեզուով պատասխանել, բայց կը փորձեմ առաւել դրական լոյսի ներքոյ արտայայտել մեր ասելիքը;

1. Նա, ով ասում է այդ խոսքը (Հայ Եկեղեցու պատմական դերի մասին), կամ պատշաճ ձևով չի ուսումնասիրել պատմությունը, կամ հետևել է կեղծ դրույթների, որոնց հեղինակները մեծամասամբ հենց հոգևորականներն են: Բայց իրականում այս կառույցը չէր հանդուրժում պետություն, և շատ դժվար էր ունենալ Հայ Առաքելական Եկեղեցի և միևնույն ժամանակ՝ պետություն, որովհետև եկեղեցին երբեք պետականամետ կառույց չի եղել, այն պետության ոտքի տակն է փորել, թագավորի է սպանել՝ թշնամու հետ բանակցելով, օրինակ՝ Պապ թագավորին: Նա ամեն ինչ արել է, որ մենք դարերի ընթացքում չունենանք ազգային հասարակություն:

Պարզից էլ պարզ է թէ ինչ է փորձում ակնարկել Կարապետեան Սամուելը: Սա կարծես անյաջող պատճենը լինի Բագրատեան Հրանտի թեզիսների, բնականաբար, կիսատ-պռատ, հատուածական եւ տպաւորութիւն գործելու տրամադրութեամբ (առաջիկային կ’անդրադառնանք նաեւ Բագրատեան Հրանտի վերջերս նորից շրջանառութեան դրուած, կը ներէք, բացառիկ ապաշնորհ եւ անգրագետ հարցազրոյցի որոշ դրոյթներին 14.05.2011. religions.am կայքում): Այն տպաւորութիւնն է ստեղծւում թէ այս մարդիկ Պապ թագաւորի եւ Պետրոս Գետադարձի մասին (այն էլ ծանօթացած գեղարուեստական գործերից եւ ոչ բուն պատմական աղբիւրներից) հպանցիկ եւ հարեւանցի ընթերցանութիւնից եւ միմեանց միջեւ բամբասելուց բացի, ուրիշ ոչնչից տեղեակ չեն կամ միտումնաւոր փորձում են շրջանցել ընդհանրական պատմութեան իսկութիւնը՝ բնականաբար այն ծառայեցնելով իրենց կամ իրենց տէրերի ծրագիր նպատակին: Ես չեմ ջանում ո՛չ քարոզել եւ ո՛չ էլ համոզել որեւէ մէկին, այլ սոսկ ցանկանում եմ հացադրումներ կատարել, որոնց պատասխանները ինքնին կը վկայեն հակառակ փաստարկների մասին:

Այսպէս՝ Հայ Եկեղեցին իր բուն հոգեւոր առաքելութիւնից զատ ապրել եւ ապրում է ազգաստեղծ ինքնութեան եւ ուժեղ պետականութիւն ունենալու տեսիլքով` այդ առաքելութեան մէջ ներդնելով իր լաւագոյնն ու բարձրագոյնը: Այո, ես չեմ վարանում ասել, որ մեր Սուրբ Եկեղեցում հոգու փրկութեան առաքելութիւնը զուգակցուել է մեր ժողովրդի ֆիզիկական գոյութեան ապահովութեան եւ անվտանգութեան հետ: Եթէ մի պահ մոռանանք հոգեւոր եզրաշերտը ինքնին, կարող է՞ք ասել ինչպիսի՞ դեր խաղաղաց քրիստոնէութեան ընդունումը, որպէս աշխարհաքաղաքական երեւոյթ, ովքե՞ր էին Մեսրոպ Մաշտոցն ու Սահակ Պարթեւն ու նրանց աշակերտները, Անանիա Շիրակացին, Մխիթար Գոշը, ովքե՞ր էին Մխիթար Հերացին ու Ամիրդովլաթ Ամասիացին, Գրիգոր Մագիստրոսն ու Լեւոն Բ թագաւորը, Շնորհալիներն ու Նարեկացիները, չեմ խօսում Տաթեւի դպրոցի, Յակոբ Ջուղայեցի եւ Ներսէս Աշտարակեցի հայրապետների մասին: Իսկ մեր վերջին շրջանի ողբերգական պատմութեան ընթացքին բացառիկ հերոսական դերակատարութիւն ունեցած, ըստ էութեան ազգին ոչնչացումից փրկած Գեւորգ Ե Սուրենեանց կաթողիկոսի սխրանքը վեր է ամէն պատկերացումից, ում պարտական ենք մեր այսօրուայ գոյութիւնը: Արդեօ՞ք արժէ շարունակել շղթան… Ցոյց տուէք մի ոլորտ որտեղ պետականաստեղծման բարձրագոյն գաղափարից եւ նրա զանազան քաղաքական եւ սոցիալական գործառոյթներից սկսած մինչեւ եկեղեցիների ու “յուշարձանների” կառուցումը Հայ Եկեղեցին ի պահանջել հարկին պատասխանատւութիւն չի ստանձնել:

Հայ Եկեղեցին եւ եկեղեցականութիւնը իր 1700-ամեայ փորձառութեամբ եւ իմաստութեամբ մշտապէս ունեցել է մէկ կարեւոր սկզբունք եւ մտածողութիւն; ի գին ամէն զրկանքի իր ժողովրդին պահել իր սեփական հողերի վրայ՝ իր հարազատ բնակավայրում: Հակառակ, տարատեսակ հալածանքների այս ռազմավարութիւնը յաջողուեց մինչեւ 1915 թ.-ն: Իսկ ի՞նչ տեղի ունեցաւ յետոյ, երբ եկեղեցին քարկոծուեց ու համարուեց յետադիմական, ստրկածին, կանացիազգեստ եւ այլն: Ցաւօք եղաւ այն ինչ այսօր ունենք դատարկուած, աւերակ ու բնաջնջուած Հայրենիք, որի ներկայութեան չար ինքնամխիթարութիւնը մեր բնօրրանը այցելութեան արցունքներով թրջելն է կամ էլ լաւագոյն դեպքում բարձրագոչ հռետորաբանութիւնը ինչպէս 20-րդ դարասկզբին էր:

Հարազատ հողի վրայ իր ժողովրդին պահելու ձգտման լաւագոյն վկայութիւնը Գեւորգ Զ Չէորեքչեան Հայրապետի կողմից 1946-1949 թթ. ներգաղթի կազմակերպումն էր՝ պատմական ամենավտանգաւոր եւ ռեպրեսիւ ժամանակներում, որը ընդհանրապէս փաստացի ատաղձն ու հիմքը հանդիսացաւ այսօրուայ Հայաստանի Հանրապետութեան գոյութեան: Կարելի է՞ այս բոլորը մերժել եւ ուրանալ… հաւանաբար այո, երբ տգիտութիւնը թագաւորում է, իսկ լկիտութիւնը սպասարկում նրան:

2. Բանակում Ավետարանի, Աստվածաշնչի ուսմունքը քարոզելու համար սևազգեստ ագռավների են ուղարկում (ինչ-որ հոգևորականներ են հայտնվել բանակում), որն արդեն կապիկության է նման: Մենք այս կառույցի տված ուսմունքի կարիքը չունենք մեր բանակում: Մենք ունենք Նժդեհի ուսմունքի կարիքը. այն արդեն իսկ ազգային Ավետարան է:
Խոստովանում եմ, որ նոյնիսկ չեմ կարողանում հաւատալ, (մի պահ մոռացէք մտաւորականին), որ հայ մարդը անկախ իր հաւատալիքներից կարող է նման արտայայտութիւն թոյլ տալ այն նուիրեալների հանդէպ, ովքեր գիշեր ու զօր կանգնած են հայ զինուորի կողքին դիրքերում թէ այլուր՝ քաջալերելով եւ զօրացնելով նրան իր ծառայութեան մէջ, ում շնորհիւ կարապետեան սամուէլները պաշտպանուած են զգում իրենց: Փառք Աստուծոյ, որ այդ “սեւ ագռաւները” գոյութիւն ունեն, այլապէս նոյն կարապետեանական ոճաբանութեամբ “անդէմ աղուէսները” վաղուց կազմալուծած կը լինէին Հայոց բանակը:

Այստեղ, նաեւ անտեղի չեմ համարում նշել, թէ ինչ առաքելութիւն է իրականացրել Հայ Եկեղեցին անկախութիւնից ի վեր եւ յատկապէս վերջին 14 տարիներին՝ Գարեգին Բ Հայրապետի օրօք.

ա) ՀՈԳԵՒՈՐ ՔԱՐՈԶՉՈՒԹԵԱՆ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ
Քրիստոնէական Դաստիարակութեան եւ Քարոզչական Կենտրոնի վերաշխուժացումը, հոգեւոր դաստիարակութեանն ուղղուած քարոզչութիւնը տարատեսակ հաստատութիւններում եւ շրջաններում, բազմաթիւ երիտասարդական ծրագրերի իրականացում, “Շողակաթ” եւ “Լոյս” հեռուստաընկերութիւնները, Մայր Աթոռի Տեղեկատուական Համակարգը, չափազանց անհրաժեշտ Հասարակական Հայեցակարգային նորահաստատ Գրասենեակը, թեմական նոր դրութիւնների եւ հովւութիւնների հաստատումը Արեւմտեան եւ Արեւելեան Եւրոպայում եւ այլուր (նոյն ինքն երկար տառապանքով Ֆրանսիայի թեմի պատմական հռչակում), կանոնադրական եւ կանոնական նոյնականութեան գործադրութիւնն ամբողջ աշխարհում:

բ) ԿՐԹԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ
Վազգէնեան Հոգեւոր Դպրանոցը, Հառիճայ Վանքի Աւագ Դպրոցը, “Էօռնեկեան” Դպրոցը, Գեւորգեան Հոգեւոր Ճեմարանի բարձրագոյն ուսումնական հաստատութեան կարգավիճակը, Մայր Աթոռի հովանու եւ խնամքի ներքոյ է սկսել գործել Կալկաթայի Մարդասիրական Ճեմարանը, Հայորդեաց Տների խնամքը, որտեղ անվճար ուսում են ստանում աւելի քան 20.000 պատանիներ ու երիտասարդներ, բազմաթիւ ճեմարանական ուսանողների եւ հոգեւորականների կատարելագործումը արտերկրի զանազան բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններում, հարիւրաւոր քահանայական ձեռնադրութիւնները եւ վերջապէս պատմական այն իրողութիւնը, որ Հայ Եկեղեցի առարկան դասաւանդւում է Հայաատանի բոլոր դպրոցներում որպէս պարտադիր ծրագիր:

գ) ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ
Հայոց Բանակի հոգեւոր հովուութիւնը, Բանտային հովուութիւնը, Ծնողածուրկ երեխաների խնակալ մարմինները, բազմաթիւ բարեգործական ճաշարանները, հիւանդանոցներին հոգեւոր ծառայութիւնները, “Սբ. Ներսէս” բժշկական կենտրոնը:

դ) ԱԶԳԱՅԻՆ-ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ
Հնարաւոր եւ անհնար զանազան միջոներով Արցախի ինքնորոշման եւ Հայաստանի Հանրապետութեան շրջափակման հարցերի արծարծումը միջազգային բոլոր քաղաքական եւ կրօնական ամենաբարձր մակարդակների վրայ, նոյն ուժականութեամբ Ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացի եւ պահանջատիրութեան հետապնդումը, վիրահայութեան իրաւունքների պաշտպանութիւնը եւ այլն:
3. Ինչ վերաբերում է Հայ Եկեղեցու ներկայ վիճակին ցանկանում եմ շեշտել, որ ստեղծուած այս արհեստական լարուածութիւնը, խօսակցութիւնները ներկլանային բախումների, ներքին խմբաւորումների եւ շահերի մասին բացարձակ առնչութիւն չունեն իրականութեան հետ: Այո՛ առկայ են բազմաթիւ ներքին եւ արտաքին, հոգեւոր, բարոյական եւ վարչական խնդիրներ եւ մարտահրաւէրներ, որոնք կարիք ունեն լուծումների եւ պատասխանների: Ես այս ամէնն համարում եմ նոր ծնունդի երկունքի ցաւերով ապրող իրավիճակ, որն իր ողջ բացասական եւ դժուար ընթացքով վստահ եմ վերածուելու է դրական ազդեցութեան եւ բարիքի: Եկեղեցին այլ կերպ չի կարող լինել ու ապրել, քանի որ նրա տէրը Քրիստոս է եւ որքան էլ “անզգամն ասի իր սրտում թէ Աստուած չը կայ” (Սաղմոս 13:1), այն շարունակելու է իր առաքելութիւնը լինելով երկրի աղն ու աշխարհի լոյսը: Տեղին է յիշել Գեւորգ Ե Հայրապետի կողմից Սարդարապատի նախօրէին արտասանած նշանաւոր խոսքը ուղղուած սահմռկած եւ շփոթուած զօրավարներին եւ ժողովուրդին, որը դարձաւ փաստական հիմնադրութիւնը Հայոց Պետականութեան. “Ես միշտ էլ հաւատացել եմ իմ ժողովրդի ոգուն: Ես գիտեմ նրա անցած ճանապարհի դառնութիւնները: Ես համոզուած եմ նաեւ, որ ազգն իմ Հայոց անարգ թշնամուն դեռ չի ասել իր վերջին խօսքը: Եւ խօսքն այդ պիտի լինի յաղթական”:
Իսկ վերջում որպէս ամփոփում դարձեալ ցանկանում եմ անդրադառնալ 1937թ.-ի դեկտեմբեր 6-ին գնդակահարութեամբ մարտիրոսացած Թադեւոս եպիսկոպոս Մարտիրոսեանի ՆԳԺԿ-ում արտասանած մարգարէական խօսքին. “Էջմիածնի պատմութիւնը մեծ է հայ ազգի պատմութեան մէջ: Անցել են շատ թշնամական ժամանակներ, կ’անցնեն նորից եւ մենք ձեզ հետ կ’անցնենք, իսկ Էջմիածինը կը շարունակի իր գոյութիւնն ու առաքելութիւնը”:

Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանեան
Միաբան Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի

Աղբյուրը՝ Տեր Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանեանի ֆեյսբուքյան էջ

ԳԵՆԴԵՐԱՅԻՆ ՀԱՒԱՍԱՐՈՒԹԻ՞Ն ԹԷ՞ ԿՆՈՋ ԵՒ ՏՂԱՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՒԱՀԱՒԱՍԱՐՈՒԹԻՒՆ

 

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Հասարակական Հայեցակարգային Գրասենյակի տնօրենի արձագանքը «Գենդերային օրենքին»

Արդէն երկար ժամանակ է ինչ հայաստանեան հասարակութիւնը սոցիալական ցանցերի, զանգուածային լրատւութեան եւ այլ միջոցներով լայն քննարկում է ծաւալել 20.05.2013. ՀՀ Ազգային Ժողովի կողմից ընդունած “Կանանց եւ Տղամարդկանց Հաւասար Իրաւունքների եւ Հաւասար Հնարաւորութիւնների Ապահովման Մասին” ՀՀ օրէնքի առնչութեամբ:
Անդրադառնալով, ՀՀ Ազգային Ժողովի ընդունած օրէնքին, հարկ է նշել, որ այն հենց սկզբից արդէն այն սխալական է եւ շփոթեցնող, ինչ որ իմաստով էլ քողարկուած, որովհետեւ օրէնքի որակումը “Կանանց եւ Տղամարդկանց Հաւասար Իրաւունքների եւ Հաւասար Հնարաւորութիւնների Ապահովման Մասին” հակասում է օրէնքի բովանդակութեանը, իր հետագայ վտանգաւոր զարգացումներով՝ առնչուած ընտանիքին, երեխաների իրաւունքին եւ պատասխանատւութեանը, նոյնասեռականութեանը եւ նոյն կողմնորոշմամբ ամուսնութեան վաւերականացմանը: Օրէնքը ոչ թէ կանանց եւ տղամարդկանց հաւասար իրաւունքների եւ հաւասար հնարաւորութիւնների ապահովման մասին է, որը բնականաբար ընդունելի եւ միանշանակ խրախուսելի է, այլ գենդերային հաւասարութեան, որոնք ըստ էութեան տարբեր հասկացութիւններ են: Այն արտայայտուած է առաջին իսկ պարբերութեամբ.
“Հոդված 2. Սույն օրենքի նպատակն ու խնդիրները
1. Սույն օրենքի նպատակն է հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտներում գենդերային հավասարության ապահովումը, կանանց եւ տղամարդկանց իրավական պաշտպանությունը գենդերային խտրականությունից, քաղաքացիական հասարակության ձեւավորման աջակցումը եւ հասարակության մեջ ժողովրդավարական հարաբերությունների հաստատումը:
Հոդված 3. Սույն օրենքում օգտագործվող հասկացությունները
1. Սույն օրենքում օգտագործվում են հետեւյալ հասկացությունները.
1) գենդեր, գենդերային` տարբեր սեռի անձանց ձեռքբերովի, սոցիալապես ամրագրված վարք, կանանց եւ տղամարդկանց միջեւ հարաբերությունների սոցիալական հայեցակետ, որն արտահայտվում է հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտներում, ներառյալ` քաղաքականությունը, տնտեսությունը, իրավունքը, գաղափարախոսությունը, մշակույթը, կրթությունը, գիտությունն ու առողջապահությունը”:
Առանց մանրամասնութիւնների մէջ մտնելու ցանկանում ենք անդրադառնալ երկու կարեւոր կետերի՝ ա) բովանդակութիւնը եւ մեկնաբանութիւնը, բ) օրէնքի ընդունման ձեւը
Ա) բովանդակութիւնը եւ մեկնաբանութիւնը
Ընդհանրապէս աշխարհում գենդերային հաւասարութեան պահանջն առաջացել է աշխատանքի եւ ընտրութեան հաւասար հնարաւորութիւններ ստեղծելու պատճառով կամ աւելի ճիշտ պատրուակով՝ այսինքն հիմնական ազդակը տնտեսական եւ քաղաքական բնոյթի է, նպատակ ունենալով “վերացնել” աղքատութիւնը եւ հաւասար հնարաւորութիւններ ստեղծել կանանց եւ տղամարդկանց համար:
Ինչպէս արդէն նշեցինք իրականում խնդիրը կանանց եւ տղամարդկանց իրաւահաւասարութիւնը չէ, որը ցանկանում է կարգաւորել օրէնքը, այլ օրինագծում տեղ գտած մեկնաբանութիւնը:
Գենդեր եզրաշերտը (տերմինը) ինքնին սոցիալական եւ քաղաքական, նաեւ այսպէս կոչուած հոգեբանական հասկացութիւն է, որը չի սահմանում կին եւ տղամարդ սեռային կամ կենսաբանական ընկալումը, այլ բնորոշում է իգական եւ արական ըմբռնումը՝ համարելով այն սոցիալապէս ձեռքբերովի եւ ընտրովի: Հետեւաբար, սոյն ըմբռնումը բոլորովին առնչութիւն չունի կանանց եւ տղամարդկանց իրաւահաւասարութեան սկզբունքի հետ:
Հարկ է շեշտել, որ կնոջ եւ տղամարդու իրաւհաւասարութեան սկզբունքը քրիստոնէական մարդաբանական ըմբռնման կարեւորագոյն եւ առանցքային հասկացութիւններից է: Ըստ այս ընկալման Աստուած ստեղծեց ոչ թէ անհատին այլ ստեղծեց ամբողջական մարդուն՝ կին եւ տղամարդ, Իր պատկերով եւ նմանութեամբ՝ այսինքն, ստեղծեց որպէս համայնք, որպէս արտացոլանքը Իր իսկ երրորդութենական համայնական կեանքի՝ հաւասար իրաւունքներով, պատասխանատւութեամբ եւ, սակայն, արտայայտութեան եւ զգացմունքների յստակ տարբերութիւններով: “Չէ՞ք կարդացել, թէ Աստուած սկզբից կին եւ տղամարդ ստեղծեց մարդկանց եւ ասաց նրանց. Այդ պատճառով տղամարդը պիտի թողնի իր հօրն ու մօրը եւ միանա իր կնոջը, եւ երկուսը մէկ մարմին պէտք է լինեն” (Մատթ. 19: 4-6) եւ սա հռչակւում է մի ժամանակաշրջանում, երբ յստակ գործում էր հայրիշխանութեան՝ տղամարդու գերիշխանութեան համակարգը:
Հետեւաբար, թե՛ վարդապետան, թէ՛ մարդաբանական եւ թէ՛ հասարակական ներմտածողութեամբ արդէն իսկ սահմանուած է մի արժեհամակարգ, որը կարիք ունի ամրապնդման, դաստիարակութեան եւ տարատեսակ միջոցներով լայն քարոզչութեան ու տարածման եւ ոչ թէ՛ ոչնչացման եւ մեր հոգեւոր-ազգային ըմբռնումներին անհարիր նոր, անյայտ եւ անհասկանալի ձեւակերպումներով փոխարինման:
Բ) օրէնքի ընդունման ձեւը
Բնականաբար, նման կարեւորութեան խնդիրը, ինչպէս ընդունուած է քաղաքակիրթ աշխարհում, երբ հարցը վերաբերում է ընդհանրապէս հասարակութեանը եւ որոշակիօրէն ազդելու է նրա սոցիալ-հոգեբանական արժեքներին եւ ըստ էութեան ուղղուած է նոր արժեհամակարգի ձեւաւորմանը՝ հարկ է, անհրաժեշտ եւ պարտադիր պայման, նախքան օրէնքի ընդունումը այն յանձնել հասարակութեան դատին՝ լայն եւ բազմակողմանի քննարկման: Որեւէ պատգամաւոր կամ քաղաքական գործիչ իրաւունք չունի նման տարողութեան հարցում որոշում կայացնել ըստ իր հայեցողութեան եւ կամ ինչ-ինչ պայմաններից պարտադրուած եւ թելադրուած: Այսինքն՝ ինչպէս որ օրէնքի իրագործման պահանջներն են (ԳԼՈՒԽ I Հոդված 4. 4) գենդերային հավասարության առաջընթացին քաղաքացիական հասարակության մասնակցությունը, Հոդված 6.3.1) գենդերային կարծրատիպերի վերարտադրությունը զանգվածային լրատվությամբ, կրթության եւ մշակույթի միջոցով, ԳԼՈՒԽ II –ն ամբողջութեամբ եւ այլն), այնպէս էլ նոյն սկզբունքով գործընթացը պէտք է լիներ նախքան օրէնքի ընդունումը՝ նոյն չափանիշներով եւ պահանջներով՝ հակառակ գաղտնիութեան կամ կիսա-գաղտնիութեան:
Հասկանալի է, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը ցանկանում է մաս կազմել Եւրոպական ներգրաւման համաձայնագրին, որի պահանջներն ի միջի այլոց, բացարձակապէս յայտնի չեն մեր հասարակութեանը: Ի վերջոյ այն ուղղուած է հասարակութեանը՝ Հայասատանի Հանրապետութեան քաղաքացուն եւ միթէ՞ այդ քաղաքացին իրաւունք չունի որոշելու թէ ինչպիսի համակարգում է ինքը նախընտրում ապրել: Յստակ է, որ սոյն համաձայնագրին միանալը թելադրում է որոշակի պայմաններ, որոնք սակայն ոչ միշտ են պայմանաւորում կամ նկատի ունենում տուեալ հասարակութեան, երկրի, ժողովրդի բարոյահոգեբանական, հոգեւոր, մշակութային արժեհամակարգն ու ըմբռնումները, այլ հիմնուած են զուտ սոցիալ-տնտեսական, “առեւտրային” յարաբերութիւնների վրայ, որտեղ մարդու արժեքը նուազեցուած է սոսկ ֆիզիկական կամ կենդանական գոյութեան աստիճանի՝ հոգեւոր նկարագրից եւ պատւից վերածելով ծածկագրի եւ թուային արժեքի:
Սա համընդհանուր, համաշխարհային գործընթաց է որտեղ հասարակութիւնը, համայնքային հաստատութիւնները, ընտանիքի գաղափարը ենթարկւում են քայքայման՝ շեշտադրելով դիւրին կառավարելի անհատի կամ անհատապաշտութեան (individualism) հասկացողութիւնը: Այս երեւոյթը հետեւանքն է փոփոխուող արժեհամակարգի եւ անհրաժեշտ է դիտարկել մարդու աշխարհայնացման՝ “աշխարհիկ մարդ” ստեղծելու, եւ առեւտրայնացման լոյսի ներքոյ, որտեղ անձը չի նկատւում որպէս մարդ՝ այլ, որպէս ապրանք: Անձի արժանապատւութիւնը նուազեցուած եւ էժանացուած է հասցուելով անորոշ եւ անդէմ գոյութեան, ով ապրում է մշտական սպառնալիքի եւ վախի ներքոյ, անորոշ ապագայով, ճակատագրով եւ իմաստով՝ շրջապատուած արժեքների նուազեցման (reductionism), հարաբերականութեամբ (relativism), բացարձակ թոյլատրելիութեամբ (permissiveness) եւ ռմբահարւում է “մարդկային իրաւունք” հռչակուած նոր կրոնով, որտեղ մարդու պատասխանատւութիւնը ստորակայուած է իրաւունքի գերիշխանութեանը:
Հետեւաբար, մարդուն եւ նրա արժանապատւութեանն առնչուող որեւէ հարց ոչ թէ պէտք է դիտարկուի եւ պայմանաւորուի սոսկ տնտեսական շահի անխուսափելիօրէն ոչ միշտ արդար առաջնահերթութիւններով եւ քաղաքական գործընթացներով, այլ յատկապէս մարդաբանական, հոգեւոր, մշակութային եւ ազգային ներմտածողութեամբ:
Այսու, անհրաժեշտ է հասարակութեան սկզբունքային դրսեւորումը եւ մասնակցութիւնը սոյն օրէնքի վերաքննարկման ուղղութեամբ՝ ի հարկին համապատասխան փոփոխութիւնների պահանջով, յետագայ վտանգաւոր զարգացումներից խուսափելու նպատակով:

Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանեան
Տնօրէն Մայր Աթոռի Հասարակական Հայեցակարգային Գրասենեակի

Աղբյուրը՝ Տեր Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանեանի ֆեյսբուքյան էջ