ՄԵՆՔ՝ ՎԱՐԴԱՆԱՆՔ. հավատարիմ Քրիստոսի հավատքին…
Հայոց ցեղասպանության սրբադասված մարտիրոսների քրիստոնեական սխրանքի մասին կարելի է պատկերացում կազմել տարատեսակ վկայություններից: Ըստ այդ վկայությունների՝ բռնությունների ու սպանությունների ընթացքում ոճրագործները հիշատակում էին Հիսուս Քրիստոսի անունը: Այսինքն՝ հայերի թիրախավորման մեջ մեծ դեր ուներ նրանց քրիստոնեական ինքնությունը, որին մեր ազգը չէր պատրաստվում դավաճանել նույնիսկ մեռնելու սպառնալիքով: Ոճրագործներն իրենց հրահանգված սպանություններն ու բռնություններն իրականացնելիս, նպատակ ունենալով կոտրել հայ քրիստոնյայի տոկունությունն ու կրոնին հավատարիմ լինելը, հաճախ նաև կրոնափոխության մղելու համար շահարկում էին Հիսուս Քրիստոսի անունը: Մշեցի Եղիազար Կարապետյանի պատմածի համաձայն՝ էրզրումցի թուրք ոստիկաններից մեկն իրեն հետևյալն է պատմել. «Փողոցներում մի քանի դիակներ տեսնելով՝ Մուսա բեկի ձիավորներին հարցրի այդ սպանության պատճառը: Նրանք պատասխանեցին. «Հրաման կա, որ այսուհետև ով որ օսմանների հողում տա Հիսուս Քրիստոսի անունը, չպետք է կենդանի մնա»:
Գիտաժողով նվիրված Սեդրակ Բարխուդարյանի ծննդյան 120-ամյակին
ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի վիմագրության բաժինը ս/թ մայիսի 30-31-ը կազմակերպում է գիտաժողով՝ նվիրված ականավոր վիմագրագետ Սեդրակ Բարխուդարյանի ծննդյան 120-ամյակին։
Զեկուցումները պետք է նվիրված լինեն միջնադարյան Հայաստանի պատմությանն ու աղբյուրագիտությանը, ըստ այդմ՝ մասնակիցները կարող են հայտեր ներկայացնել գիտական հետևյալ ուղղություններով.
– Վիմագրագիտություն (հայ և օտարալեզու)
– Հնագրություն
– Աղբյուրագիտություն
Զեկուցումներին կհատկացվի 15-20 րոպե։
Գիտաժողովի աշխատանքային լեզուներն են՝ հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն։
Մասնակցության հայտերն անհրաժեշտ է ուղարկել նշված էլ-փոստերի հասցեներով /ars.vimagraget@gmail.com, gagsar@mail.ru/ մինչև ս/թ մարտի 31-ը, իսկ զեկուցումների դրույթները (հայերեն, մինչև 1 համակարգչային էջ` 1800 նիշ ծավալով, unicode տառատեսակով)՝ ապրիլի 30-ը։ Հայտերի ստացումից հետո ընտրված մասնակիցները կտեղեկացվեն մինչև ապրիլի 10-ը։
Գիտաժողովի զեկուցումներն առանձին ժողովածուով կհրատարակվեն մինչև տարեվերջ։
Մասնակցության հայտի ձևը՝ սկզբնաղբյուր կայքում։
Սրբության ընկալումը քրիստոնեության մեջ. Պատմություն և ավանդույթ
Սուրբը կատարյալ քրիստոնյային հատուկ անբասիր կյանքով, վարքով ապրած, արդարացված ու հավատով փրկված, Սուրբ Հոգու շնորհն ընդունած, Աստծո ներգործությունն իր մեջ կենդանի պահած և նրա հետ մշտապես հաղորդության մեջ եղած մարդն է և, առհասարակ, սրբակյաց հավատացյալը:
Եթե աչքի անցկացնենք Սուրբ Գիրքը, կտեսնենք, որ «սուրբ» մակդիրը գործածված է նախևառաջ Աստծո վերաբերմամբ, քանի որ սրբությունը Աստծո ստորոգելիներից է. սրբության աղբյուրն Աստված Ինքն է: Արդեն Նոր կտակարանում Աստծուն, ինչպես նաև երկնային հրեշտակներին վերապահված սրբությունը քրիստոնեական առաջին դարերի գրականության մեջ Պողոս առաքյալի շնորհիվ տրվում է նաև երկրային արարածներին: Քրիստոսի փրկարար տնօրինությունից հետո սրբությունը թափանցեց մարդկային կյանք: Քրիստոսով բացվեց մարդու՝ սրբացման լուսապսակին արժանանալու ուղին:
Լևոն Խաչիկյանի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված գիտաժողով / Conference dedicated to the 100th anniversary of the birthday of Levon Khachikyan
Հայ խորհրդային պատմաբան, բանասեր-աղբյուրագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր (1962), պրոֆեսոր (1966), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1968), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս: Նկարը՝ armenpress.am կայքից
Գիտաժողովի նիստերը տեղի են ունենալու Մատենադարանում, 2018 թ. հունիսի 28-30։
Զեկուցումները պետք է նվիրված լինեն միջնադարյան Հայաստանի պատմությանն ու մշակույթին, հայկական ձեռագրական ժառանգությանը։
Զեկուցումներին կհատկացվի 20 րոպե, հարցերին՝ 5 րոպե։
Գիտաժողովի աշխատանքային լեզուներն են՝ հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն։
Մասնակցության հայտերն անհրաժեշտ է ուղարկել ստորև նշված էլ-փոստի հասցեով մինչև ս/թ մարտի 1-ը, իսկ զեկուցումների դրույթները (հայերեն և անգլերեն, մինչև 1 համակարգչային էջ` 1800 նիշ ծավալով, հայերենը` unicode տառատեսակով)՝ մարտի 31-ը։ Հայտերի ստացումից հետո ընտրված մասնակիցները կտեղեկացվեն մինչև ապրիլի 20-ը։
Գիտաժողովի զեկուցումները կհրատարակվեն մինչև տարեվերջ։
Կից ներկայացվում է մասնակցության հայտի ձևը (հայերեն, անգլերեն):
Բռնությունների և սպանությունների ծիսականացումը Մեծ եղեռնի ընթացքում. բարբարոսության դրսևորումները հոգևորականների հանդեպ
Ներսես եպիսկոպոս Դանիելյան (Գևորգ, 1868-1915 թթ.). Հաճնի, Ադանայի, Հալեպի, Յոզղաթի Հայ Առաքելական եկեղեցու հոգևոր առաջնորդ, գրող, մանկավարժ
Հայոց ցեղասպանության ընթացքում սպանությունները կատարվում էին հատուկ դաժանությամբ՝ կտտանքների ուղեկցությամբ՝ դրանց հաղորդելով ծիսականություն, հաճախ կիրառելով «քրիստոնեական» ենթատեքստ՝ խաչելով, սպանելով եկեղեցիների խորանների վրա և այլն: Առանձնահատուկ դաժան բռնությունների էին ենթարկվում քրիստոնյա հոգևորականները:
Հայերի կոտորածներին ծիսականություն հաղորդելու միտումը երևում է այն վկայություններում, որտեղ հատուկ բառեր, կոչեր, կանչեր, ձայնարկություններ, կրոնական բնույթի գործողություններ են օգտագործվում:
«Թաղման ծեսը հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը (Հայկական լեռնաշխարհ և Հարավային Կովկաս)» թեմայով գիտաժողով
Հարգելի գործընկերներ,
2018 թ. մայիսի 14-ից 16-ը ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում նախատեսվում է անցկացնել գիտաժողով «Թաղման ծեսը հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը (Հայկական լեռնաշխարհ և Հարավային Կովկաս)» թեմայով:
Մասնակցել ցանկացողները պետք է պատրաստեն զեկուցման վերնագիրն ու աբստրակտը (մոտ կես էջի չափով) և լրացնեն գիտաժողովի մասնակցության առցանց հայտը մինչև 2018 թ․-ի ապրիլի 10-ը:
Կազմակերպիչներն ակնկալում են ստանալ վերլուծական բնույթի զեկուցումների հայտեր, նկարագրությամբ սահմանափակվող զեկուցումները չեն ընդունվելու:
Խմբագրակազմի կողմից ընտրված զեկուցումները կտպագրվեն առանձին գրքով:
Մանրամասները՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
Սուրբ Հովհաննես Գ. Իմաստասեր Օձնեցի
Սուրբ Հովհաննես Օձնեցու արձանը Արդվիի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու բակում, հեղ.՝ Գ. Աբրահամյան, Ս. Բաբայան
2017 թ. լրացավ Ս. Հովհաննես (Հովհան) Գ. Իմաստասեր Օձնեցի (717-728 թթ.) կաթողիկոսի գահակալման 1300-ամյակը, որի առթիվ տարվա ընթացքում կազմակերպվեցին տարբեր գիտաժողովներ, հրատարակվեց գիրք՝ նվիրված իմաստասեր կաթողիկոսին, Արդվիում՝ Սուրբ Հովհաննես (Սրբանես) եկեղեցու բակում տեղադրվեց Օձնեցու արձանը, որի հեղինակները երիտասարդ քանդակագործներ Գեղամ Աբրահամյանն ու Սարգիս Բաբայանն են: Մենք էլ որոշեցինք այդ առթիվ բլոգի հետևողների և առհասարակ հետաքրքրվողների համար կազմել Հովհաննես Օձնեցուն, նրա ժամանակին, գործունեությանն ու երկերին նվիրված և համացանցում առանց հասանելի գիտական հրապարակումների մի ցուցակ. այն ըստ ուսումնասիրողների ազգանունների է: Ցուցակը կազմելիս առաջնորդվել, սակայն չենք սահմանափակվել հետևյալ աշխատության նմանատիպ ցուցակով.
Պօղոս Խաչատրեան, Հայ գրականութեան մատենագիտութիւն, լրացրեց եւ խմբագրեց՝ Արշակ Բանուչեանը, Երեւան, 2016, էջ 370-377: Read the rest of this entry
«Տօնապատճառ ժողովածու. Բնագիր, Մաս Ա.», Աննա Օհանջանյան
«Տօնապատճառ ժողովածու»
Վարդան Հաղբատեցու, Վարդան Արևելցու եւ Հովհաննես Գանձակեցու խմբագրությունները
Բնագիր, Մաս Ա.
Հրատարակության պատրաստեց՝ Աննա Օհանջանյանը,
Խմբ.՝ Գ. Տէր-Վարդանեան,
Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի հրատարակչություն,
2017թ., 320 էջ
ISBN 978-9939-59-175-9
Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հրատարակչությունը հրատարակել է Մաշտոցյան Մատենադարանի Բնագիտության և բժշկագիտության բաժնի ավագ գիտաշխատող Աննա Օհանջանյանի «Տօնապատճառ ժողովածու. Մաս Ա.» աշխատությունը, խմբագիր՝ Գէորգ Տէր-Վարդանեան։ Գիրքը ներկայացնում է Վարդան Հաղբատեցու, Վարդան Արևելցու և Հովհաննես Գանձակեցու խմբագրության Տոնապատճառի առաջին տասնչորս՝ Դավթի և Հակոբոսի տոնից մինչև Տյառնընդառաջի տոնապատճառային միավորների համեմատական բնագիրը՝ աղբյուրագիտական առաջաբանով հանդերձ։ Քննության են առնվում Տերունական՝ հատկապես Սուրբ Ծննդյան (Հայտնության) և Մկրտության տոներին և եկեղեցական տոնակատարությանն առնչվող խնդիրներ` հակաերկաբնակության դիրքերից։ Տոնապատճառը ներկայացվում է ոչ միայն որպես տոնածիսական, այլև դավանաբանական, հակաքաղկեդոնիկ ժողովածու։
Գիրքը նախատեսված է գիտական լայն շրջանակների համար:
ՄԵՆՔ՝ ՎԱՐԴԱՆԱՆՔ. հաճնեցի որբ Երվանդ Փոստալջյանի վկայությունը
Երվանդ Փոստալջյանը՝ մի հաճնեցի որբ, իր հուշերում պատմում է Հաճնի և Ադանայի որբանոցներում իր անցկացրած դառը տարիների մասին: 1909 թ. Կիլիկիո աղետի ժամանակ 4-5 տարեկանում նա հայտնվում է Հաճնի հայ-ամերիկան որբանոցում, ապա վեց ամսից հետո նրան տեղափոխում են Ադանայի որբանոց՝ շուրջ 1600 հոգանոց Ադանայի կոտորածների որբերի ապաստան: Երբ Ադանայի որբանոցը պարենի պակասի պատճառով հարկադրված հայտնվում է թուրքական կառավարության հոգածության ներքո, որբանոցը կոչում են Ջեմալ փաշայի անունով: Այդ դեպքից մեկ տարի անց նույն որբերի համար պատրաստվում է Ջեմալ փաշայի անունը կրող նոր որբանոցը« և քրիստոնյա երեխաների համար սկսվում են մղձավանջային օրերը: Երվանդն իր ընկերների հետ 1915 թ. գարնանը փախուստի է դիմում որբանոցից, որի պատճառը կրոնափոխության հարկադրանքն էր: Դեռևս պատանի Երվանդ Փոստալջյանը գիտակացում էր հայրերի ճշմարիտ հավատքն ուրանալու անկարելիությունն ու ողջ ծանրությունը: Նա ու ընկերները նախընտրում են մուրացիկ դառնալ, քան կրոնափոխ լինել ու ապրել որբանոցի՝ նյութապես ապահով, սակայն հոգևոր վտանգների սպառնալիքների պայմաններում: Նա իր հուշերում նկարագրում է որբանոցում իրականացվող հայ երեխաներին բռնի իսլամացնելու և թրքացնելու մեխանիզմը՝ ծիսական որոշ մանրամասներով ու հոգեբանական ներազդմամբ.
«…Տնօրեն Վահագն հայրիկին հեռախոսով կանչեցին Սերա: Գնաց ներկայանալու և էլ չվերադարձավ որբանոց: Նրան բանտարկեցին 1915 թ. փետրվարին: Տարան նաև 32 հայ ուսուցիչների:
Փետրվարի ցավալի մի օր դպրոցի զանգերը տվեցին: Աղջիկ ու տղա հավաքվեցին բակում: Մի փորով, կոպիտ, գեր ու տարիքով մարդ ամբիոն բարձրացավ ու մեզ թուրքերեն ասաց. «Բարև՛, երեխանե՛ր, դուք գիտեք, որ պատերազմ է: Մենք պետք է մեր թշնամուն ոչնչացնենք: Թուրք ազգը գյավուրներից հարյուր տարով հետ է մնացել: Մենք պետք է արվեստով ու տեխնիկայով նրանց ջարդենք ու պատերազմը հաղթելով՝ հասնենք ու անցնենք: Ձեր տնօրենը ես եմ: Այլևս ձեր դավաճան Վահագը հետ չի դառնալու: Դուք պետք է իրավացի թուրք կրոն ընդունեք: Բախտավոր է այն մարդը, որ թուրք է և այլն»:
Երկրորդ օրը մեզ տարան: Տասնյակ-տասնյակ կանչեցին ու առաջարկեցին թուրք լինել, կրոնն ու անունը փոխել… Անունս փոխեցին, դրեցին Մեհմեդօղլու Տուրմուշ: Տարիքիս հաշվով համար գրեցին: Մենք՝ որբերս, մեր անունները չմոռանալու համար թղթերի վրա գրված մեզ վրա էինք պահում:
Հայությունը վերացավ որբանոցից: Մեր ընկերները իրար անունները մոռանում էին: Իսկական հայի անուններ լսելուց՝ Վարդան կամ Տիգրան, թուրքի որբերը իսկույն հայտնում էին մոլլաներին: Մեզ կանչում, հինգ օրով բանտարկում էին: Մեր որբանոցում կային իրենց անունն ու դավանանքը չփոխածներ: Նրանց տանում էին ներքին հարկ, ծեծից մեռած դիակներ էին ցույց տալիս ու ասում. «Եթե թուրք չլինեք, ձեզ էլ այդպես շան սատակ կանենք»:
…Գալիս էին թուրք մարդիկ ու խանումներ, նախ և առաջ երեխաներին բաղնիք տանում, շան կեղտով լվանում, որ մեռոնից ու կրոնքից դուրս գան, դառնան իսկական թուրք: Հետո կնքահայրը գրկում էր երեխային, իսկ քիրվեն դհոլ-զուռնայի հնչյունների տակ սունեթ էր անում (թլպատում): Ոմանց իրենց հոգեզավակ էին դարձնում: Ամենամոտ ընկերներով այս անմարդավայել թլպատումից ետ էինք մնում, խուսափում էինք ու մտածում փախուստի մասին: Ես ու ընկերներս՝ Կարապետ Գոյումճյանը, Հովհաննես Չախիջյանը, գիշերվա ժամը 4-ին դուրս թռանք ցանկապատից: Գնացինք Ադանա…»:
Շուշան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի գիտաշխատող
Աղբյուրը՝ «Շողակն Արարատյան» երկշաբաթաթերթ, 2017, նոյեմբեր Բ, թիվ 20 (412), էջ 8
Կարդացե՛ք նաև ՄԵՆՔ՝ ՎԱՐԴԱՆԱՆՔ. Ավրորա Մարդիգանյանի վկայությունը
ՄԵՆՔ՝ ՎԱՐԴԱՆԱՆՔ. Ավրորա Մարդիգանյանի վկայությունը
Եղեռնը վերապրած հայուհին՝ Ավրորա Մարդիգանյանն (Արշալույս Մարտիկյան) իր «Հոշոտված Հայաստան» հուշագրության մեջ պատմում է հայրենի Չմշկածագ գյուղաքաղաքին բաժին ընկած դանթեական դժոխքի՝ Եղեռնի մասին: Բազում տառապալից դրվագների շարքում նա խոսում է չմշկածագցի հայ հոգևորականի՝ հայր Ռուբենի՝ քրիստոնեական ամուր հավատքի տեր քրիստոնյայի ու իր հոտին նեցուկ կանգնած հովվի մասին: Թուրք զինվորները հայր Ռուբենին կտտանքների ենթարկելով, քրիստոնեական տոկունությունը կոտրելու փափագով՝ ցանկանում են ենթարկել կրոնափոխության: Read the rest of this entry
